Na początku marca do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej naruszeniem prawa konkurencji. Projekt stanowi transpozycję dyrektywy PE i Rady 2014/04/UE, a jego założeniem jest ułatwienie poszkodowanym dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. W projekcie uregulowano zasady odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez naruszenie prawa konkurencji oraz sposób dochodzenia roszczeń z tego tytułu w postępowaniu cywilnym. Zgodnie z art. 2 pkt. 1) projektu ustawy naruszeniem prawa konkurenci jest naruszenie zakazów określonych w art. 101 lub w art. 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej lub zakazów określonych w art. 6 lub art. 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Projekt ustawy dotyczy zatem odszkodowania za naruszenie prawa konkurencji w przedmiocie porozumień ograniczających konkurencję oraz nadużywania pozycji dominującej.
Generalną zasadą odpowiedzialności wyrażoną w projekcie ustawy jest obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej komukolwiek przez sprawcę, który dopuścił się naruszenia prawa konkurencji, chyba że nie ponosi winy. Zastosowanie do dochodzenia odszkodowania znajdują ogólne postanowienia kodeksu cywilnego, z modyfikacjami zawartymi w projekcie ustawy. W projekcie ustawy zawarto domniemania, dzięki którym dochodzenie roszczeń z tytułu naprawienia szkody za naruszenie prawa konkurencji będzie łatwiejsze, mianowicie:
- domniemanie winy,
- domniemanie dążące do ułatwienia dochodzenia naprawienia szkody przez nabywcę pośredniego,
- domniemanie wyrządzenia szkody – na poszkodowanym nadal będzie jednak ciążył obowiązek wykazania wysokości szkody, choć w projekcie ustawy wprowadzono zasady mające na celu ułatwienie jej ustalenia (m.in. poprzez możliwość zwrócenia się przez Sąd o pomoc w jej ustaleniu do prezesa UOKiK lub innego organu ochrony w państwie UE).
W kwestii odszkodowania projekt ustawy wprowadza też możliwość dochodzenia odsetek w wysokości stopy referencyjnej NBP za okres od dnia, z którego ceny stanowiły podstawę ustalenia odszkodowania do dnia wymagalności roszczenia, jeżeli Sąd ustali wysokość należnego odszkodowania według cen z innej daty niż dzień ustalenia odszkodowania.
Ułatwienie dochodzenia roszczeń nie kończy się wyłącznie na wprowadzeniu ww. domniemań. W projekcie ustawy wprowadzono istotne novum, jakim jest wniosek o wyjawienie środka dowodowego. Sąd, na pisemny wniosek powoda, który uprawdopodobni swe roszczenie i zobowiąże się, że uzyskany dowód będzie wykorzystany jedynie na potrzeby toczącego się postępowania, będzie mógł nakazać pozwanemu lub osobie trzeciej wyjawienie znajdującego się w ich posiadaniu środka dowodowego, służącego stwierdzeniu faktu istotnego dla rozstrzygnięcia. Uprawnienie to przysługuje również pozwanemu, celem zapewnienia prawidłowej obrony przed wysuwanymi przeciwko niemu roszczeniami. Ponadto każda ze stron będzie mogła wnosić o nakazanie przez sąd wyjawienia środka dowodowemu organowi ochrony konkurencji, jednak wyłącznie wtedy, gdy uzyskanie tego dowodu od stron lub osoby trzeciej jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione.
W projekcie ustawy zastrzeżono przy tym, że wyjawieniu nie mogą podlegać oświadczenia składane przez sprawców w ramach programu łagodzenia kar (tzw. procedura leniency) oraz propozycje ugodowe. Ponadto jeśli środek dowodowy zawiera tajemnicę przedsiębiorstwa, będzie objęty specjalną procedurą zapoznawania się z jego treścią i korzystania z niego.
Przedawnienie
Projekt ustawy wydłuża termin przedawnienia roszczeń do 5 lat z zastrzeżeniem, że bieg terminu nie rozpoczyna się przez czas trwania naruszenia. Termin przedawnienia nie może być jednak dłuższy niż 10 lat od zaprzestania naruszenia.
Zgodnie z projektem ustawy zawieszenie biegu przedawnienia następuje z chwilą wszczęcia postępowania przeciwko sprawcy za naruszenie prawa konkurencji przez polski lub unijny organ ochrony konkurencji.
Związanie Sądu decyzją Prezesa UOKiK
W projekcie ustawy wskazano również, że ustalenia prawomocnej decyzji prezesa UOKiK o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję lub prawomocnego wyroku sądu wydanego w wyniku wniesienia środka odwoławczego od takiej decyzji wiążą sąd w postępowaniu o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji, co do stwierdzenia naruszenia prawa konkurencji.
Zastosowanie projektu ustawy
Należy również zaznaczyć, że przepisy projektu ustawy będą miały zastosowanie do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji, które nastąpiło po wejściu w życie ustawy.
Podsumowując, projektowana ustawa umożliwi łatwiejsze dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody spowodowane naruszeniem prawa konkurencji i z pewnością sprawi, że postępowania te będą skuteczniejsze i zmniejszą dysproporcję pomiędzy naruszycielem a poszkodowanym. Być może wpłynie również na zwiększenie przestrzegania przepisów prawa konkurencji. Proces legislacyjny jest jednak nadal w toku (20.04.2017 r. odbyło się drugie czytanie na posiedzeniu Sejmu), zatem na ostateczny kształt ustawy i jej wejście w życie trzeba będzie jeszcze poczekać.
