Chyba nikogo nie należy przekonywać, że wiedza i innowacja stanowią dziś podstawowe narzędzie przewagi konkurencyjnej. Od tego, czy nasze technologie, plany zmian i innowacji w zakresie oferowanych produktów/usług, plany rozwojowe, ale też inwestycyjne czy organizacyjne nie trafią (lub też nie trafią zbyt wcześnie) do naszej konkurencji, zależy budowanie naszej pozycji rynkowej oraz biznesowej efektywności. Skuteczna ochrona informacji cennych dla przedsiębiorstwa jest zatem kluczowa dla jego rozwoju i sukcesu. Pytanie tylko, czy przedsiębiorcy chcą i potrafią swoje tajemnice chronić.
Doświadczenie pokazuje, że niekoniecznie, a moment na refleksję przychodzi dopiero wtedy, kiedy z naszej wiedzy już korzysta konkurencja… (a nasz flagowy konkurent zaczyna oferować w obrocie produkt, który miał być naszym „hitem”). Kwestia ochrony cennych informacji jest tym bardziej istotna, że w dzisiejszej rzeczywistości dystrybucja informacji jest łatwiejsza niż kiedykolwiek (głównie z uwagi na internet), a przepływ pracowników pomiędzy konkurencyjnymi przedsiębiorstwami jest zjawiskiem normalnym itypowym.
Metoda praw bezwzględnych nie zawsze skuteczna
Jak zatem się chronić? Oczywiście możemy monopolizować cenne dla nas informacje poprzez pozyskanie praw wyłącznych (patenty, wzory przemysłowe, wzory użytkowe). Prawa te dają nam jednak ochronę jedynie przez pewien czas, a nadto nie wszystkie informacje dla nas cenne mogą podlegać monopolizacji na tej drodze. Nie mogą być chronione na tej drodze informacje handlowe. Ochrona prawno-autorska również zapewnia relatywnie wąską ochronę (nie są nią objęte odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania).
Tajemnica przedsiębiorstwa to informacje faktycznie chronione
Kluczem dla uzyskania ochrony może zatem okazać się podjęcie działań faktycznych, w celu zachowania cennych informacji w poufności. O ile bowiem dana informacja ma dla przedsiębiorcy wartość gospodarczą, a nadto nie jest ujawniona do wiadomości publicznej, przedsiębiorca może chronić ją przed ujawnieniem nieuprawnionym osobom. Należy zacząć przede wszystkim od wewnętrznej analizy działalności przedsiębiorstwa i wyodrębnić katalog tych informacji, które są dla nas cenne.
…poprzez zabezpieczenia prawne…
Wszystkie osoby, którym informacje są udostępniane (w szczególności pracownicy, kontrahenci), muszą być poinformowani o poufnym charakterze informacji oraz zobowiązani do zachowania ich w poufności. W praktyce przedsiębiorcy popełniają tutaj najwięcej błędów, zwłaszcza w relacjach z pracownikami/ współpracownikami.
…oraz faktyczne
Często bowiem zobowiązują pracowników do zachowania w tajemnicy „wszystkich informacji dotyczących przedsiębiorstwa”, lub też takich informacji, których „ujawnienie mogłoby narazić przedsiębiorcę na szkodę”. Klauzule takie w istocie nie precyzują, o jakie informacje chodzi, a zatem – w razie sporu – nie będą mogły być uznane za skuteczne. Ważne jest także podjęcie tzw. fizycznych narzędzi ochrony. Przedsiębiorca powinien kontrolować zarówno przepływ cennych informacji wewnątrz przedsiębiorstwa (fizyczna kontrola dostępu, oznaczanie wszelkich materialnych nośników poufnych informacji odpowiednimi ostrzeżeniami), jak i wypływ informacji poza przedsiębiorstwo (np. poprzez ustanowienie zakazu przesyłania informacji na prywatne konta mailowe czy zgrywanie na zewnętrzne nośniki). Takie zabiegi ze strony przedsiębiorcy są jasnym sygnałem dla pracowników/kontrahentów, że informacje są chronione, a ich ujawnienie będzie wiązało się z istotnymi konsekwencjami.
Roszczenia w razie bezprawnego ujawnienia/wykorzystania informacji
Ochrona tajemnicy w przedsiębiorstwie daje przedsiębiorcy narzędzie ochrony na wypadek bezprawnego ujawnienia lub wykorzystania chronionych informacji. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, czynem nieuczciwej konkurencji jest ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. W takim wypadku ustawa daje także przedsiębiorcy cały katalog roszczeń (łącznie z roszczeniem zakazowym, roszczeniem o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści oraz roszczeniem odszkodowawczym), zarówno wobec ujawniającego, jak i wobec bezprawnie korzystającego z chronionej informacji.
Ujawnienie lub wykorzystanie tajemnic przedsiębiorstwa, które prowadzi do szkody po stronie przedsiębiorcy jest także przestępstwem. W praktyce wszczynanych jest coraz więcej postępowań karnych na tym tle i coraz więcej kończy się wniesieniem aktu oskarżenia.
Warto przyjrzeć się działalności przedsiębiorstwa i wdrożyć procedury skutecznie chroniące nasze informacje przed bezprawnym ujawnieniem/ wykorzystaniem. Przedsiębiorca zyskuje wówczas ważne narzędzie. Chroni ono przed kradzieżą informacji i/lub pozwala na rekompensatę za kradzież.
