prawo autorskie

W 1998 roku Oławska Telewizja Kablowa (dalej jako: OTK) wypowiedziała Stowarzyszeniu Filmowców Polskich (dalej jako: SFP) umowę licencyjną. Nadal jednak korzystała ona z utworów, które chronione były prawem autorskim. SFP wytoczyło powództwo przeciwko OTK, co zakończyło się zasądzeniem przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu ponad 160 tys. zł z ustawowymi odsetkami na rzecz SFP.

Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który wystąpił do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako: TSUE) z pytaniem prejudycjalnym, czy przewidziana przez art. 79 ust. 1 pkt 3 b) polskiej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zapłata sumy pieniężnej w wysokości dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, nie pozostaje w sprzeczności z dyrektywą 2004/48 w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (dalej jako: Dyrektywa).

Jak stwierdził TSUE w wyroku z dnia 25 stycznia 2017 r. (sygn. C-367/15), uprawniony może domagać się zapłaty sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności wynagrodzenia nawet bez wykazywania przez niego rzeczywistej szkody. Dyrektywa bowiem wprowadza jedynie minimalne standardy poszanowania praw własności intelektualnej i nie jest niedozwolone ustanawianie przez państwa członkowskie środków umożliwiających silniejszą ochronę.

TSUE podkreślił, że nie ma tutaj znaczenia fakt, że odszkodowanie w wysokości dwukrotności hipotetycznej opłaty licencyjnej nie jest wprost proporcjonalne do poniesionej szkody. Trybunał zwrócił uwagę, że zapłata jedynie hipotetycznej opłaty licencyjnej nie zapewnia odszkodowania za całą poniesioną szkodę, nie obejmowałaby ona bowiem wydatków związanych z badaniem i identyfikacją aktów naruszenia, zadośćuczynienia za krzywdę i odsetek za należne kwoty.

Co ciekawe, wyrok TSUE pozostaje w sprzeczności z opinią Rzecznika Generalnego z dnia 24 listopada 2016 r., w której zaproponowano, aby TSUE udzielając odpowiedzi stwierdził, że przepisy Dyrektywy sprzeciwiają się przepisowi prawa krajowego przewidującemu automatyczną zapłatę określonej z góry kwoty na rzecz uprawnionego, bez jakiejkolwiek interwencji ze strony właściwych krajowych organów w sądowych w zakresie ustalania kwoty przedmiotowego odszkodowania.

W wyroku z dnia 15.09.2016 r. TSUE ponownie zajął się wzbudzającym spore emocje problemem odpowiedzialności dostawców Internetu za naruszenia przez użytkowników praw własności intelektualnych osób trzecich. Jak w przypadku wielu dyskusji na temat praw własności intelektualnych, oś rozważań sprowadza się do próby wyważenia interesów właścicieli praw na dobrach niematerialnych oraz wolności informacyjnej użytkowników sieci. W tym tonie rozpatrywać należy regulacje prawodawstwa europejskiego. W dyrektywie o egzekwowaniu praw własności intelektualnych (Dyrektywa 2004/48/WE) oraz dyrektywie o społeczeństwie informacyjnym (Dyrektywa 2001/29/WE) gwarantuje właścicielom praw własności intelektualnej środki skutecznego i natychmiastowego zaniechania naruszeń ich praw. Jednocześnie swoboda przepływu informacji wyrażająca się, między innymi, w powszechnym dostępie do Internetu, wymusza regulacje ograniczające odpowiedzialność dostawców Internetu.

Jako że omawiane orzeczenie odnosi się do odpowiedzialności podmiotów udostępniających bezpłatnie swoją sieć Wi-Fi, przytoczenia wymagają zasady wynikające z dyrektywy o handlu elektronicznym (Dyrektywa 2000/31/WE), które wyłączają odpowiedzialność dostawcy usług internetowych w sytuacji, gdy usługodawca łącznie: (i) nie inicjuje przekazu informacji, (ii) nie wybierał adresata przekazu informacji oraz (iii) nie wybierał ani nie modyfikował informacji zawartych w przekazie.

Pytania prejudycjalne

W tym kontekście prawnym do TSUE trafiły pytania prejudycjalne niemieckiego sądu, rozpoznającego sprawę z powództwa Sony Music Entertainment Germany GmbH przeciwko Tobias McFadden. Sąd uznał bowiem, że prawidłowe rozpoznanie sprawy wymaga wykładni przepisu art. 12 ust. 1 dyrektywy o handlu elektronicznym dotyczącej następujących zagadnień: (i) w jakich okolicznościach i w jakim zakresie dostawcy publicznej sieci Wi-Fi mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności z tytułu naruszenia praw autorskich oraz (ii) jakiego rodzaju nakazy sąd może w takiej sprawie zastosować.

Tytułem wyjaśnienia odnieść należy się krótko do stanu faktycznego sprawy. Sony Music, właściciel autorskich praw majątkowych, pozwał właściciela sklepu oferującego swoim klientom darmowy dostęp do sieci Wi-Fi. Udostępnianie Internetu nie stanowiło podstawowej działalności pozwanego, umożliwiać miało klientom zapoznawanie się z ofertą sklepu z oświetleniem i systemami dźwiękowymi. W ramach takiego dostępu, jeden z użytkowników w sposób bezprawny pobrał utwór, do którego prawa posiadał Sony Music, za co Sony Music domagał się od Tobias McFadden odszkodowania.

Pytania prejudycjalne zmierzały do: (i) wyjaśnienia czy operator darmowej sieci Wi-Fi, stanowiącej jedynie poboczną działalność w stosunku do głównego przedmiotu działalności przedsiębiorcy, podlega włączeniom odpowiedzialności przewidzianym w art. 12 ust. 1 dyrektywy o handlu elektronicznym, (ii) ustalenia zakresu wyłączenia odpowiedzialności oraz (iii) ustalenia środków, jakie sąd może zastosować w stosunku do operatora darmowej sieci Wi-Fi.

Ocena TSUE

W ocenie TSUE dostawca publicznie dostępnej sieci Wi-Fi traktowany musi być jako pośredni dostawca usług internetowych i będzie miało w stosunku do niego zastosowanie wyłączenie przewidziane w dyrektywie o handlu elektronicznym. Oznacza to, że przedsiębiorca bezpłatnie udostępniający klientom sieć Wi-Fi nie odpowiada za dokonane przez nich naruszenia praw własności intelektualnej osób trzecich.

Dalej TSUE stwierdził, że art. 12 dyrektywy o handlu elektronicznym wyłącza możliwość żądania od pośredniego dostawcy usługi Internetu odszkodowania, tak jak domagało się w przedmiotowej sprawie Sony Music. Odpowiedzialność odszkodowawcza podmiotu udostępniającego swoją sieć Wi-Fi może zaistnieć tylko wtedy, gdy taki podmiot nie wykona obowiązków przerwania lub zapobieżenia naruszeniom nałożonych na niego w drodze orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej (art. 12 ust. 3 dyrektywy o handlu elektronicznym).

TSUE wskazał jednocześnie, że art. 12 ust. 1 dyrektywy o handlu elektronicznym nie wyłącza możliwości nałożenia na podmiot udostępniający swoim klientom sieć Wi-Fi odpowiedniego nakazu sądowego, zmierzającego do przerwania lub zapobieżenia naruszeniom, przy czym orzeczony środek musi być skuteczny i zapewniać odpowiednią równowagę pomiędzy interesami podmiotów praw autorskich oraz prawami podstawowymi. Ponadto na dostawcę usług internetowych nie można nałożyć obowiązku monitorowania przepływu informacji w jego sieci. Ocena dotycząca adekwatności żądanych przez uprawnionych środków ochronnych każdorazowo winna być dokonywana w oparciu o odpowiednie przepisy krajowe, w duchu regulacji ww. dyrektyw oraz praw podstawowych.

Podsumowanie

Omawiane orzeczenie TSUE nie wprowadza wyłomu w problematyce odpowiedzialności dostawców usług internetowych. Brak odpowiedzialności dostawców za naruszenia praw autorskich osób trzecich przez użytkowników wynika bowiem już z orzeczenia w głośnej sprawie C-314/12 UPC Telekabel Wien.

Podkreślenia wymaga jednak doprecyzowanie przez TSUE zakresu możliwych środków ochrony jakie uprawnieni mogą żądać od dostawców bezpłatnych sieci Wi-Fi. Adekwatnym środkiem mogłoby być żądanie zabezpieczenia udostępnianej sieci Wi-Fi hasłem. W ten sposób uprawnieni z tytułu praw autorskich uzyskaliby potencjalną możliwość identyfikacji sprawców naruszeń, gdyż uzyskanie hasła dostępu do sieci Wi-Fi mogłoby być uzależnione od podania danych osobowych.

Faktyczna skuteczność tego rodzaju zabezpieczeń to już temat na zupełnie inne rozważania.

W wyczekiwanym wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE) w sprawie Media BV v Sanoma Media Netherlands BV, Playboy Enterprises International Inc., Britt Geetruida Dekker (C-160/15 GS), Trybunał Sprawiedliwości po raz kolejny zajął stanowisko w odniesieniu do odpowiedzialności prawnoautorskiej za umieszczenie na swoich stronach internetowych hiperłączy do treści chronionej prawem autorskim.

Nie może budzić najmniejszej wątpliwości, że odpowiedzialność udostępniającego hiperłącze uzależniona jest od wiedzy o niezgodności opublikowania danego utworu z prawem autorskim. Oczywistym jest również, że ilość treści publikowanej w internecie często uniemożliwia blogerom czy drobnym portalom internetowym weryfikację legalności publikacji utworów.

W tym kontekście, niezwykłej doniosłości prawnej nabiera dzisiejszy wyrok TSUE określający kryteria pozwalające na indywidualną ocenę każdego przypadku hiperlinkowania, o której była mowa w dotychczasowym orzecznictwie TSUE. Stosownie do opublikowanego komunikatu prasowego, udostępnienie hiperłącza do strony internetowej zawierającej treści chronione prawem autorskim a opublikowanych tam bez zgody autora nie stanowi publicznego udostępniania o ile udostępniający nie działa w celu zarobkowym i nie posiada wiedzy o bezprawnym charakterze publikacji utworu. Jednocześnie, TSUE jednoznacznie wskazał, że działanie udostępniającego hiperłącze w celu zarobkowym powoduje konieczność przyjęcia domniemania wiedzy o naruszeniu praw autorskich.

Szerzej o niezwykle istotnym wyroku TSUE napiszemy po zapoznaniu się z całością argumentacji TSUE. Szczególnie interesującym będzie analiza pojęcia „celu zarobkowego”, które stanie się kluczowym elementem oceny odpowiedzialności osób publikujących w internecie za umieszczanie hiperłączy do treści opublikowanych z naruszeniem praw autorskich.